Interview met Anita de Boer over Project Handhygiëne
Op 26 maart 2019 presenteerde Anita de Boer haar poster met de resultaten van haar onderzoek naar handhygiëne in 3 thuiszorgorganisaties in Noord-Holland Noord op de landelijke Transmissiedag infectieziekten. Reden om nader kennis te maken met Anita en haar onderzoek.
Kun je kort iets over jezelf vertellen?
Ik werk sinds 2004 als sociaal verpleegkundige Maatschappij & Gezondheid bij de afdeling algemene infectieziektebestrijding (IZB) van GGD Hollands Noorden. In februari 2019 heb ik de opleiding Hygiëne en Infectiepreventie, profiel publieke gezondheidszorg, afgerond. Daarmee mag ik mezelf nu deskundige infectiepreventie publieke gezondheidszorg noemen. De afdeling IZB heeft als taak om de verspreiding van infectieziekten te beperken en zo ernstige ziekte en overlijden door infectieziekten zoveel mogelijk te voorkomen of beperken. Als sociaal verpleegkundige hou ik me onder andere bezig met het uitvoeren van bronopsporing en contactonderzoek en het geven van voorlichting en advies aan burgers en instellingen in de regio Noord-Holland Noord. Ook voeren we preventieactiviteiten uit en nemen we maatregelen bij uitbraken of crises van infectieziekten.
Wat was de aanleiding voor je onderzoek?
Tijdens een oriënterende stage in de thuiszorg voor mijn opleiding Hygiëne en Infectiepreventie werd mijn belangstelling voor infectiepreventie in de thuiszorg gewekt. Tal van vragen kwamen in mij op. Zijn er protocollen, en zo ja, hoe worden die onder de aandacht van medewerkers gebracht, hoeveel aandacht krijgt infectiepreventie van medewerkers, hoe kijken medewerkers tegen infectiepreventie aan en hoe zit dat in onze regio Noord-Holland Noord? Ik kwam erachter dat er nog weinig onderzoek was gedaan naar infectiepreventie in de thuiszorg. Ook niet naar handhygiëne. Terwijl handhygiëne toch de basis is van infectiepreventie. Het aantal kwetsbare cliënten en de complexiteit in de thuiszorg neemt toe. Het belang van aandacht voor infectiepreventie wordt dus groter. Daarom besloot ik de basis, handhygiëne, nader te onderzoeken als eindopdracht van de opleiding.
Wat heb je precies onderzocht?
Mijn onderzoek bestond uit twee delen: een kwalitatief en een kwantitatief deel. Ik heb geobserveerd in hoeverre verpleegkundigen en verzorgenden de 5 momenten van handhygiëne van de World Health Organization naleven en ik heb een vragenlijstonderzoek uitgevoerd naar de factoren die van invloed zijn op het al dan niet uitvoeren van handhygiëne. In totaal heb ik 12 zorgverleners van drie thuiszorgorganisaties tijdens 44 cliëntbezoeken geobserveerd en zijn er 69 vragenlijsten ingevuld.
Wat vind je de opvallendste resultaten?
Uit de observaties bleek dat de handhygiëne gemiddeld op 1 van de 3 momenten conform de richtlijn van de WHO wordt uitgevoerd. Daar zit dus wel ruimte voor verbetering. Maar het meest opvallend vond ik de grote discrepantie tussen wat zorgverleners zeggen dat ze doen in de praktijk en wat ze daadwerkelijk doen. Uit het vragenlijstonderzoek bleek namelijk dat meer dan 75% van de zorgmedewerkers zeggen handhygiëne toe te passen vóór en na contact met de cliënt en 80-100% van de ondervraagden geeft aan zich bewust te zijn van het belang van handhygiëne en bekend te zijn met de protocollen. De observaties kwamen niet overeen met de antwoorden in de vragenlijsten. Zorgverleners beoordelen zichzelf positiever dan wat er in de praktijk gebeurt.
Wat zou er moeten gebeuren om dit te veranderen?
Uit de vragenlijsten kwam ook naar voren dat zorgverleners een positieve grondhouding hebben om handhygiëne correct uit te voeren en open staan voor verbetering. Zo is 69% van plan om handhygiëne beter uit te gaan voeren en zei 86% behoefte te hebben aan meer stimulans van collega’s en leidinggevenden. Het is belangrijk dat het onderwerp meer aandacht krijgt binnen thuiszorgorganisaties, nu is het geen structureel agendapunt. Ook zou er gekeken kunnen worden hoe men meer van elkaar kan leren in de thuiszorg. Mensen werken erg individueel, waardoor men minder informatie deelt en elkaar ook minder kan aanspreken op gedrag of goed voorbeeld goed doet volgen. Daarnaast denk ik dat het ook zou helpen als er meer inzicht komt in de effecten van infectiepreventie in de thuiszorg. Er is geen tot weinig terugkoppeling over het vóórkomen van zorginfecties in de thuiszorg. Dit is anders dan in de intramurale setting zoals in een ziekenhuis, waar meer monitoring plaatsvindt en meer bewustzijn is van de relatie tussen gedrag en effecten. Kortom, het onderwerp moet veel meer aandacht krijgen, zowel vanuit de organisaties, collega’s als inhoud.
Wat hoop je dat thuiszorgorganisaties gaan doen met deze resultaten?
Dat er meer aandacht komt voor handhygiëne en dat organisaties dit onderwerp standaard op de agenda zetten. Ik heb de resultaten van mijn onderzoek besproken met de deelnemende organisaties. Zij herkennen zichzelf in de resultaten en gaven aan dat ze er zeker wat mee gaan doen. Ik hoop dat het management gaat kijken hoe ze medewerkers kunnen faciliteren. Het gaat niet alleen om de beschikbaarheid van de juiste middelen, zoals het gebruik van handalcohol. Medewerkers geven ook aan dat ze scholing en ondersteuning nodig hebben. Hoe vertaal je protocollen naar handelingen in de praktijk, hoe kun je meer van elkaar leren in de thuiszorg setting? Kijk naar opties zoals samen oefenen, met elkaar mee lopen en het aanstellen van een aandachtsfunctionaris infectiepreventie in de thuiszorg die het onderwerp levend kan houden. Ik denk dat als het bewustzijn voor handhygiëne toeneemt, dat dan ook het bewustzijn van het belang van infectiepreventie op andere terreinen toeneemt, bijv. de persoonlijke hygiëne of bij verpleegtechnische handelingen. Dit is belangrijk om zorginfecties te voorkomen en ook voor de bestrijding van antibioticaresistentie. Want als antibiotica minder goed werken, dan wordt de basis, dus infectiepreventie en handhygiëne, steeds belangrijker om de verspreiding van resistente bacteriën tegen te gaan.
Wat zijn je plannen nu het onderzoek is afgerond?
Ik zou het heel leuk vinden als dit onderzoek breder wordt uitgerold in alle thuiszorgorganisaties in de regio en het zorgnetwerk. Want het bewustzijn neemt alleen al toe door het deelnemen aan dit onderzoek. Ik hoop dat het lukt om vervolgprojecten te starten waarin organisaties een eigen actieve rol hebben en direct zelf aan de slag gaan met de resultaten, zoals het zelf observeren van elkaar of het bespreken van ingevulde vragenlijsten tijdens werkoverleg. Interessant zou ook zijn om het perspectief van cliënten mee te nemen in vervolgonderzoek. Hoe kijken zij er tegen aan, wat valt hen op, hoe kun je cliënten betrekken en activeren bij dit onderwerp? Infectiepreventie in de thuiszorg vraagt aandacht van zowel management, medewerkers als cliënten van thuiszorgorganisaties. Het is belangrijk om in deze driehoek te denken en iedereen hierbij te betrekken. Vanuit het zorgnetwerk kunnen we dit stimuleren door bijvoorbeeld regionale themabijeenkomsten over handhygiëne in de thuiszorg te organiseren. Dat lijkt me een mooi doel voor 2019.
Bekijk hier de poster van het onderzoek van Anita de Boer.
< nieuwsoverzicht