Nijpend tekort aan essentiële antibiotica nog lang niet opgelost
Het gaat om drankjes en poeders van veelgebruikte antibiotica als amoxicilline en claritromycine, die onder andere gelden als de eerste keus bij longontsteking. Deze ‘suspensies’ zijn geschikt voor baby’s, kinderen en patiënten die afhankelijk zijn van sondevoeding.
‘Dat zijn dus vaak kwetsbare patiënten’, aldus Mark de Boer, hoogleraar infectieziekten aan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en voorzitter van de Stichting Werkgroep Antibioticabeleid.
De consequenties zijn zorgelijk, benadrukt De Boer, die tot zijn spijt constateert dat de ‘frequentie van dit soort tekorten toeneemt’. ‘Een aantal van de middelen waar nu een tekort aan is, zijn niet voor niets eerste keus in behandelrichtlijnen. Alternatieve behandelingen zijn meestal minder effectief als gevolg van antibioticaresistentie, en kennen meer bijwerkingen. Deze antibiotica zijn essentieel voor het functioneren van de gezondheidszorg in Nederland.’
De tekorten spelen in grote delen van de wereld, en kennen meerdere oorzaken. Het is het ‘antibiotica- seizoen’ (vele winterse kwalen vragen om antibiotica), er zijn productieproblemen, sowieso neemt de vraag wereldwijd toe, en de prijzen van antibiotica zijn laag, waardoor weinig fabrikanten genegen zijn ze te produceren.
Tekorten
De problemen zijn dan ook nog lang niet voorbij, zegt Nicole Hunfeld, ziekenhuisapotheker in het Erasmus MC en voorzitter van de Acute Tekorten Geneesmiddelencommissie. ‘Het zijn schuivende panelen. Als je van het ene drankje naar het andere gaat, zien we ook daar tekorten ontstaan. We zijn constant scenario’s aan het bedenken om het volgende tekort te kunnen opvangen.’
Wat de situatie nog ingewikkelder maakt, is dat het aanbod van antibiotica in Nederland de afgelopen jaren sterk is afgenomen. In 2013 waren er nog zeven leveranciers van het drankje amoxicilline/clavulaanzuur, daar is er nu nog maar één van.
Ook de antibiotica cotrimoxazol en minocycline worden nog slechts door één leverancier geleverd. Demissionair minister Pia Dijkstra (Volksgezondheid) deed onlangs ‘met nadruk’ een oproep aan fabrikanten die in Nederland antibiotica zouden kunnen produceren om zich te melden. ‘Vergunningen, alles wat nodig is, wordt met voorrang behandeld.’
Maar fabrikanten hebben zich juist teruggetrokken omdat er met antibiotica nauwelijks geld te verdienen is, zegt Jean Hermans van branchevereniging Bogin. ‘Een fabrikant haalde in 2019 de antibiotica van de markt waar nu zo’n tekort aan is, omdat de totale jaaromzet 10 duizend euro was. Daarvan moet de fabrikant dan onder andere 1.500 euro registratiekosten betalen, en er volgen hoge boetes als je een keer om wat voor reden dan ook niet kan leveren.’
Ook nu nog is de prijs voor 100 ml amoxicilline dankzij de Wet Geneesmiddelenprijzen maximaal 3,72 euro. Hermans: ‘De overheid heeft de middelen in handen om de prijsstelling van dit soort producten te verbeteren, maar laat dit al jaren achterwege.’
Noodvoorraad
Hoogleraar De Boer pleit al twee jaar voor een noodvoorraad antibiotica om dit soort grillige schommelingen in het aanbod te kunnen opvangen. Vorig jaar februari nog heeft de Werkgroep Antibioticabeleid een uitgebreide lijst opgesteld van kritieke middelen en die naar het ministerie gestuurd. Nog zonder resultaat. ‘Gezien de huidige mondiale problematiek moeten we niet wachten op Europa, we moeten het gewoon zelf gaan doen.’
Het ministerie van VWS zegt in een reactie ‘het signaal’ van de werkgroep niet te kennen. Wel wijst het op de verplichting die nu voor groothandelaren en farmaceuten van kracht is om een minimale voorraad van in totaal acht weken aan te houden. ‘En we onderzoeken hoe de leveringszekerheid (van kritieke middelen, red.) kan worden verhoogd, zoals het stimuleren van productie dichterbij huis of het aanleggen van (nood)voorraden.’